چرا برخی ایمپلنت‌ها زودتر لق می‌شوند؟
معرفی کلی
ایمپلنت‌های دندانی یکی از گزینه‌های بسیار موفق در جایگزینی دندان‌های از‌دست‌رفته هستند. با این‌حال، همانند هر درمان پیچیده دندانپزشکی، احتمال بروز مشکلات وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این مشکلات «لق شدن» ایمپلنت است؛ یعنی زمانی که ایمپلنت پس از مدتی نسبتاً کوتاه دیگر در جای خود محکم نیست یا به عبارتی حرکت می‌کند. در این مقاله می‌کوشیم علل لق شدن زودرس ایمپلنت را با زبانی ساده ولی مستدل بررسی کنیم، و شما را در پیشگیری، تشخیص و درمان این مشکل همراهی نماییم.
ایمپلنت زودرس چیست؟ و چه زمانی به‌حساب می‌آید؟
اولین گام برای درک این موضوع، این است که بدانیم لق شدن زودرس ایمپلنت به چه معناست. طبق کاوش‌های علمی، شکست ایمپلنت را می‌توان به دو دسته «شکست زودرس» (early failure) و «شکست دیررس» (late failure) تقسیم کرد:
- شکست زودرس: زمانی که ایمپلنت پیش از جایگذاری نهایی روکش یا پروتز، یا طی مراحل اوّلیه، حرکت می‌کند یا ادغام استخوانی (Osseointegration) به‌درستی انجام نشده است.
- شکست دیررس: ایمپلنت پس از یک دوره اولیه موفق، دچار لق شدن یا تحلیل استخوان یا التهاب می‌شود.
وقتی ایمپلنت «زودتر» لق می‌شود، غالباً منظورمان همان شکست زودرس است که ریشه – یا بخشی از علل – آن در مرحله جراحی، تثبیت اولیه، یا شرایط بیمار پیش از درمان بوده است.
علل عمده لق شدن زودرس ایمپلنت دندانی
در ادامه، مهم‌ترین عواملی که می‌توانند منجر به لق شدن ایمپلنت شوند را با ذکر مستندات علمی مرور می‌کنیم.
۱. کیفیت و کمیت استخوان میزبان
برای آنکه ایمپلنت به‌خوبی در استخوان جوش بخورد («osseointegration» انجام شود)، لازم است استخوان کافی از نظر ارتفاع، عرض و تراکم وجود داشته باشد. اگر استخوان ضعیف، نازک یا کاهش یافته باشد، ایمپلنت احتمالاً تثبیت اولیه ضعیفی خواهد داشت.
مطالعات نشان داده‌اند در مواضعی که کیفیت استخوان پایین است، احتمال شکست بیشتر است.
۲. جراحی و تثبیت اولیه ناکافی
تثبیت اولیه ایمپلنت پس از کاشت اهمیت زیادی دارد. اگر ایمپلنت در زمان جراحی به‌درستی قرار نگرفته باشد یا ایمپلنت به‌طور محکم در استخوان قرار نگرفته باشد، احتمال دارد در روند درمان حرکت کند یا جوش استخوان به‌درستی انجام نشود.
همچنین، خطای موقعیت یا زاویه کاشت نیز می‌تواند سبب فشارهای نامتعارف و در نتیجه لق شدن شود.
۳. بهداشت دهان و عفونت‌ها (به‌ویژه پری‌ایمپلنتیت)
یکی از رایج‌ترین علل شکست ایمپلنت، عفونت ناشی از تجمع پلاک باکتریایی در اطراف ایمپلنت و بافت‌های اطراف آن است. این عفونت می‌تواند منجر به تحلیل استخوان و لق شدن ایمپلنت شود. اصطلاح علمی آن «پری‌ایمپلنتیت» است.
برای مثال، یک بررسی نشان داده که در افراد سیگاری و دیابتی که بهداشت ضعیفی دارند، نرخ شکست ایمپلنت بیشتر است.
۴. عادات و شرایط بیمار: سیگار، بیماریهای سیستمیک، تراکم استخوان کم
شرایط عمومی بیمار بخش مهمی از موفقیت درمان ایمپلنت را تشکیل می‌دهد. چند مثال:
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن موجب کاهش جریان خون در بافت‌های اطراف ایمپلنت شده و روند بهبود و ترمیم را مختل می‌کند. در یک مطالعه نرخ شکست در سیگاری‌ها تقریباً دو برابر افراد غیرسیگاری گزارش شده است.
- بیماریهای زمینهای مثل دیابت کنترل‌نشده، پوکی استخوان، اختلالات ایمنی: این شرایط می‌توانند بهبود استخوان و بافت‌ها را کند کنند و احتمال لق شدن ایمپلنت را بالا ببرند.
۵. بارگذاری زودرس یا نامناسب ایمپلنت
زمانی که بار (نیروی جویدن، فشار، حرکت) خیلی زود یا خیلی زیاد روی ایمپلنت وارد شود، پیش از آنکه اتصال استخوانی کامل شود، ممکن است ایمپلنت تثبیت خود را از دست دهد.
همچنین، اگر تعداد ایمپلنت‌ها مناسب نباشد یا پروتز به‌خوبی طراحی نشده باشد، فشارها می‌توانند به ایمپلنت آسیب بزنند.
۶. طراحی ایمپلنت، مواد و اجزاء پروتزی
جنس ایمپلنت، سطح آن، و اجزای پروتزی که به آن وصل می‌شوند نیز مهم‌اند. ایمپلنتی که سطحش برای جوش استخوان بهینه نباشد یا اتصال پروتز با کاشت به‌خوبی طراحی نشده باشد ممکن است احتمال شکستی بیشتر داشته باشد.
بعلاوه، اجزایی مثل پیچ‌ها یا اتصالات پروتزی که ضعیف باشند یا علل میکروحرکت داشته باشند، می‌توانند به لق شدن ایمپلنت بیانجامند.
لق شدن ایمپلنت
علایم هشدار دهنده زودرس لق شدن ایمپلنت دندانی
تشخیص به‌موقع این علایم می‌تواند به حفظ ایمپلنت کمک کند:
- احساس حرکت یا لق شدن ایمپلنت
- درد یا ناراحتی غیرمعمول در اطراف ایمپلنت
- تورم، قرمزی یا خونریزی لثه در اطراف ایمپلنت
- پسروی لثه یا آشکار شدن فلز ایمپلنت از زیر لثه
- مشکل در جویدن یا تحمل فشارهای معمول
در صورت مشاهده هر یک از این علایم، توصیه می‌شود سریعاً به متخصص ایمپلنت مراجعه شود تا مشکل در مراحل اولیه بررسی و درمان شود.
راهکارهای پیشگیری از لق شدن ایمپلنت دندانی
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. در ادامه مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه را می‌آوریم:
- انتخاب جراح / متخصص با تجربه: تجربه متخصص ایمپلنت نقش کلیدی در قراردهی صحیح و تثبیت اولیه ایمپلنت دارد.
- بررسی کامل وضعیت بیمار قبل از درمان: شامل معاینه کیفیت و کمیت استخوان، بررسی بیماریهای زمینهای، سیگار، عادات دندانی و …
- آماده‌سازی مناسب استخوان در صورت نیاز: اگر استخوان کم باشد، پیوند استخوان (bone grafting) یا لیفت سینوس ممکن است ضرورت یابد.
- جراحی با تکنیک صحیح و تثبیت اولیه مناسب: قرارگیری درست ایمپلنت، کنترل حرارت استخوان، کاهش میکروحرکت، و مدیریت بهینه شرایط جراحی مهم‌اند.
- رعایت بهداشت دهان پس از درمان: مسواک‌زدن، استفاده از نخ دندان، دهانشویه، مراجعات مرتب به دندانپزشک برای پاکسازی، پیشگیری از تجمع پلاک و بروز پری‌ایمپلنتیت.
- اجتناب از عادات مضر: مانند سیگار کشیدن، فشار زیاد روی دندان‌ها (دندان‌قروچه یا براکسیسم)، خوردن غذاهای بسیار سخت زود پس از کاشت ایمپلنت.
- بارگذاری محافظهکارانه: زمانی که پروتز روی ایمپلنت قرار می‌گیرد، فشارهای بیش از حد یا زودرس باید مدیریت شوند. طرح درمان باید مناسب باشد.
اگر ایمپلنت لق شد، چه باید کرد؟
اگر علایم لق شدن مشاهده شدند، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:
- تماس و مراجعه سریع به متخصص ایمپلنت یا متخصص جراحی لثه.
- بررسی علت دقیق لق شدن: از جمله عکس‌برداری، معاینه لثه و استخوان اطراف ایمپلنت.
- اگر علت عفونت (پری‌ایمپلنتیت) باشد، درمان عفونت شامل پاکسازی، جرم‌گیری، آنتی‌بیوتیک یا جراحی لثه خواهد بود.
- اگر تثبیت اولیه انجام نشده، ممکن است ایمپلنت را خارج کرده و پس از بهبود استخوان و بافت، دوباره اقدام شود.
- در صورت فشار بیش از حد یا طراحی نامناسب پروتز، اصلاح طرح پروتز یا استفاده از محافظ شب (برای براکسیسم) ممکن است لازم باشد.
مهم است بدانید که بسیاری از مواقع اگر مشکل در مراحل اولیه دیده شود، می‌توان ایمپلنت را نجات داد یا حداقل آسیب را به حداقل رساند.
نتیجه‌گیری لق شدن ایمپلنت دندانی
به طور خلاصه، لق شدن زودرس ایمپلنت نتیجه ترکیبی از چند عامل است: شرایط استخوان، تکنیک جراحی، بهداشت دهان، وضعیت سلامت عمومی بیمار، طراحی ایمپلنت و پروتز، و بارگذاری صحیح ایمپلنت. با این حال، با انتخاب متخصص مناسب، آماده‌سازی دقیق، رعایت بهداشت و مراقبت بعد از درمان، می‌توان ریسک این اتفاق را به‌صورت قابل‌توجهی کاهش داد.
اگر قصد دارید ایمپلنت بگذارید یا پس از کاشت ایمپلنت نگرانی دارید که ممکن است لق شود، توصیه می‌شود با کلینیکی که تجربه و تخصص کافی دارد مشورت نمایید. دانستن علت‌ها و مراقبت‌های لازم می‌تواند تفاوت بزرگ در نتیجه نهایی ایجاد کند.
